آنتی اکسیدان چیست؟
آنتی اکسیدان ها موادی هستند که میتوانند از آسیب سلولی ناشی از رادیکالهای آزاد یا همان مولکولهای ناپایداری که بدن در واکنش به فشارهای محیطی و سایر فشارها تولید میکند، جلوگیری کرده یا آن را کاهش دهند.
منابع آنتی اکسیدانها میتوانند طبیعی یا مصنوعی باشند. تصور میشود که برخی از غذاهای گیاهی غنی از آنتی اکسیدانها هستند. آنتی اکسیدانهای گیاهی اغلب نوعی ماده مغذی فیتونوترینت یا گیاهی هستند. بدن همچنین برخی از آنتی اکسیدانها را تولید میکند که به عنوان آنتی اکسیدانهای درون زا شناخته میشوند. آنتی اکسیدانهایی که از خارج بدن می آیند برون زا نامیده میشوند.
رادیکالهای آزاد
قبل از پرداختن به آنتی اکسیدان ها بهتر است درباره رادیکالهای آزاد با شما صحبت کنیم:
رادیکالهای آزاد مواد زائدی هستند که توسط سلولها تولید میشوند، زیرا بدن غذا را هضم میکند و به محیط واکنش نشان میدهد. اگر بدن نتواند رادیکالهای آزاد را به طور موثر پردازش و حذف کند، اکسیداتیو رخ میدهد که منجر به آسیب رسیدن به سلولها و عملکرد بدن شود. رادیکالهای آزاد همچنین به عنوان گونه های اکسیژن دار واکنش پذیر نیز شناخته میشوند.
عواملی که تولید رادیکالهای آزاد را در بدن افزایش میدهند ممکن است داخلی مانند التهاب، یا خارجی مانند آلودگی، قرار گرفتن در معرض UV، و دود سیگار و … باشند.
عوامل مختلفی از جمله سبک زندگی، استرس و محیط زیست باعث افزایش بیش از حد تشکیل رادیکال آزاد و استرس اکسیداتیو میشوند که عبارتند از:
- آلودگی هوا
- دود سیگار
- مصرف الکل
- قرار گیری در معرض سموم شیمیایی
- میزان بالای قند خون
- مصرف زیاد اسیده ای چرب غیراشباع
- تابش بی از حد نور خورشید، از جمله حمام آفتاب بیش از حد
- عفونتهای باکتریایی، قارچی یا ویروسی
- مصرف بیش از حد آهن، منیزیم، مس یا روی
- اکسیژن بیش از حد یا کم در بدن
- ورزش شدید و طولانی مدت که باعث آسیب بافتی میشود.
- مصرف بیش از حد آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین های C و E
رادیکالهای آزاد در شکلها، اندازهها و شکلهای شیمیایی بسیار متفاوتی ظاهر میشوند. اما وجه اشتراک همه آنها، میل شدید برای جذب الکترون است. رادیکالهای آزاد تمایل دارند از هر ماده ای که در کنار آنها قرار دارد الکترون بدزدند. این سرقت الکترون اساسا ساختار یا کارکرد ” سلول ها ” را تغییر میدهد.
آسیب ناشی از رادیکال آزاد در طولانی مدت منجر به آسیب به DNA و دیگر مولکول های مهم بدن میشود. گاهی اوقات حتی منجر به مرگ سلول میشود. آسیب به DNA خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد. برخی از دانشمندان این فرضیه را مطرح کرده اند که تخریب DNA نقش مهمی در فرآیند پیری در سلولها ایفا میکند.
ما در برابر رادیکالهای آزاد بیدفاع نیستیم. بدن ما برای مقابله با اثر رادیکالهای آزاد مولکولهای بسیاری را میسازد که رادیکالهای آزاد را به طور حتم به عنوان آتشی که در آب فرو میروند خاموش میکنند.
باید به این نکته توجه داشت که رادیکالهای آزاد به طور مداوم در بدن در حال شکل گیری هستند. بدون آنتی اکسیدان ها، رادیکالهای آزاد به سرعت آسیب جدی وارد میکنند و در نهایت منجر به مرگ میشوند. با این حال، رادیکالهای آزاد نیز کارکردهای مهمی دارند که برای سلامتی ضروری هستند. به عنوان مثال، سلول های ایمنی شما از رادیکالهای آزاد برای مبارزه با عفونتها استفاده میکنند. در نتیجه بدن شما باید تعادل خاصی از رادیکالهای آزاد و آنتی اکسیدان ها را حفظ کند. وقتی رادیکالهای آزاد از آنتی اکسیدان ها پیشی می گیرند، منجر به حالتی به نام اکسیداتیو میشوند.
نحوه عمل آنتی اکسیدانها
آنتی اکسیدان ها مواد شیمیایی هستند که اثرات رادیکالهای آزاد را کاهش میدهند یا از آن جلوگیری میکنند. آن ها یک الکترون به رادیکالهای آزاد میدهند و در نتیجه واکنش پذیری آنها را کاهش میدهند. چیزی که آنتی اکسیدان ها را منحصر به فرد میکند این است که آنها میتوانند بدون تبدیل شدن به رادیکالهای آزاد واکنش پذیر، یک الکترون اهدا کنند.
هیچ آنتی اکسیدانی نمیتواند با اثرات هر نوع رادیکال آزاد مقابله کند. همان طور که رادیکالهای آزاد در مناطق مختلف بدن اثرات متفاوتی دارند، آنتی اکسیدان ها نیز به دلیل خواص شیمیایی خود رفتار متفاوتی دارد.
با این حال، در شرایط خاص، برخی از آنتی اکسیدان ها ممکن است به پرو اکسیداتیو تبدیل شوند که الکترونها را از مولکولهای دیگر می گیرند و ناپایداری شیمیایی ایجاد میکنند که میتواند باعث واکنشهای اکسیداتیو شود.
بدن انسان برخی آنتی اکسیدان ها را تولید میکند. گیاهان و حیوانات نیز این ویژگی را دارند. بنابراین آنتی اکسیدان ها در تمام مواد غذایی با منشا گیاهی و حیوانی یافت میشوند.
مطالعات مشاهدهای و آزمایشگاهی مطالعات مشاهدهای بر روی عادات غذایی معمول، سبک زندگی و تاریخچه سلامتی گروههای بزرگ نشان دادهاند که جوامعی که سبزیجات و میوههای بیشتری میخورند کمتر در معرض بیماریهای قلبی عروقی، سکته، سرطان و آب مروارید قرار میگیرند.
مکملهای آنتیاکسیدانی
اکثر مطالعات بالینی که بر روی مکملهای آنتیاکسیدانی و فواید آنها انجام شده است، نتایج قابل توجه و مثبتی از مکملهای آنتی اکسیدانی پیدا نکرده اند. محققان دلایل متعددی را برای این امر بیان کردهاند که عبارتند از:
اثر آنتی اکسیدانی سبزیجات و میوهها یا دیگر غذاهای غنی از آنتیاکسیدانها در واقع ممکن است ناشی از مواد دیگری باشد که در همان غذاها یافت میشود.
تاثیر مقادیر زیاد آنتیاکسیدانها که در مطالعات مکمل سازی استفاده میشوند ممکن است با مقادیر کمتر آنتیاکسیدانها که در غذاها مصرف میشوند، متفاوت باشد.
تفاوت در ترکیب شیمیایی آنتیاکسیدانها در غذاها در مقابل مکملهای غذایی ممکن است بر اثرات آنها تاثیر بگذارد . برای مثال: هشت شکل شیمیایی ویتامین E در غذاها وجود دارد. از سوی دیگر مکملهای ویتامین E معمولا شامل یکی از این اشکال آلفا توکوفرول هستند.
برای برخی بیماریها، آنتیاکسیدانهای خاص ممکن است موثرتر از آنتیاکسیدانهای مصنوعی و تست شده باشند. برای مثال برای جلوگیری از بیماریهای چشمی، آنتیاکسیدانهایی که در چشم وجود دارند مانند لوتئین ممکن است مفیدتر از آنهایی باشند که در چشم وجود ندارد. مانند بتاکاروتن.
ارتباط بین رادیکالهای آزاد و سلامتی ممکن است پیچیدهتر از آنچه قبلا تصور میشد باشد. تحت برخی شرایط رادیکالهای آزاد در واقع ممکن است بجای مضر بودن سودمند باشند و حذف آنها ممکن است اثرات نامطلوبی بر بدن داشته باشد.
منابع آنتی اکسیدانها
در دسترس بودن آنتی اکسیدان ها در مواد غذایی باعث شده است تا برخی از متخصصان رژیمهای غذایی غنی از آنتی اکسیدان را برای مصرف افراد توصیه کنند. نمونه هایی از آنتی اکسیدانهایی که از خارج بدن و توسط گیاهان و حیوانات دیگر ساخته میشوند عبارتند از:
ویتامین A: لبنیات، تخم مرغ و کبد
ویتامین C: بیشتر میوه ها و سبزیجات، به خصوص توت، پرتقال و فلفل دلمه ای
ویتامین E: مغزها و آجیلها، آفتابگردان و سایر روغنهای گیاهی و سبزی های سبز و برگی
بتاکاروتن: میوه ها و سبزیجات به رنگ روشن مانند هویج، نخود فرنگی، اسفناج و انبه
لیکوپن: میوه ها و سبزیجات صورتی و قرمز، از جمله گوجه فرنگی و هندوانه
لوتئین: سبزیجات سبز، برگی، ذرت، پاپایا، و پرتقال
سلنیوم: برنج، ذرت، گندم و سایر غلات کامل، همچنین آجیل، تخم مرغ، پنیر و حبوبات
فلاوونوئیدها، کاتچین ها، پلی فنول ها و فیتواستروژن ها همه انواع آنتی اکسیدان ها هستند و همه آن ها در غذاهای گیاهی یافت میشوند.
منگنز
زاکسانتین
شما عزیزان می توانید انواع رب ارگانیک، چای و دمنوش ارگانیک، آجیل و خشکبار ارگانیک و روغن های ارگانیک را از میشا ارگانیک خریداری کنید.
یک نکته:
اما واژه ” آنتیاکسیدان ” گاهی ممکن است معانی متفاوتی داشته باشد. در واقع این یک ویژگی شیمیایی است، یعنی توانایی ماده برای از دست دادن الکترون است. بعضی از موادی که به عنوان آنتیاکسیدان در یک موقعیت عمل میکنند ممکن است در موقعیت دیگر الکترون دوست باشد.
هر یک از آنتیاکسیدان ها دارای رفتارهای شیمیایی و ویژگیهای زیستی منحصر به فردی هستند. آنها تقریبا به عنوان بخشی از شبکههای پیچیده تکاملیافته در بدن هستند که در جهت سلامتی بدن نقشهای متفاوتی بازی میکنند. این بدان معنی است که هیچ ماده منفردی نمیتواند همه نقشها را یکجا ایفا کند. هر آنتی اکسیدانی عملکرد متفاوتی دارد و نقش آن با دیگری قابل تعویض نیست. به همین دلیل داشتن رژیم غذایی متنوع برای حفظ سلامتی مهم است.
از اینکه مطالب علمی و مستند مجله میشا ارگانیک را برای مطالعه انتخاب کردهاید، سپاسگزاریم. شما همراهان همیشگی میشا ارگانیک میتوانید نظرات ارزشمند خود را در قسمت دیدگاه درج کنید.
مشاوران و کارشناسان تخصصی میشا ارگانیک همواره پاسخگوی سوالات شما هستند. با ما در ارتباط باشید.